những mùa tết cũ

Tạp bút:

NHỚ MÙA TẾT CŨ

Má tôi gọi mùa này là mùa Tết. Còn sao gọi như vậy, tôi chịu, không biết. Nhưng cứ sắp đến Tết là tôi cứ nhớ nôn, dù còn ở đâu đâu hay đang ngồi giữa nhà mình, ở quê nhà...

Đó là lúc công việc của nhà nông đã xong. Lúa vô bồ, cũi đập lúa xếp kho. Tháng này, nước cạn. Nhà ai có ao có đìa xúm lại tát cá ăn Tết. Không như bây giờ, người ta nuôi tràn, giờ nào bắt cũng được.

Cá trong đìa mùa này chỉ có cá lóc, cá trê, cá rô, những con cá dài mình tròn lẳn. Mớ nào bán thì bán, lấy tiền để mua sắm chút đỉnh vật dụng bếp núc, và quần áo mới cho trẻ con. Mớ nào để dành rộng trong khạp, chờ tết... Mớ nào nhỏ nhỏ, lũ trẻ xúm lại, dùng que tre xỏ một phát từ họng tới đuôi, gom rơm đốt nướng trui, chấm muối ớt ăn liền. Mùi cá nướng rơm thơm cả xóm. Những con cá chết ngộp được mấy bà mấy chị đem muối sả, sau đó nướng hay chiên với mỡ heo… ăn với cơm mới thơm lừng là hết xẩy! Bữa nào nhà ai tát đìa, thì cả xóm như có hội.

Má tôi, mới đầu tháng Chạp đã tính Tết này phải gói mấy đòn bánh tét, bao nhiêu bánh ú bánh ít..., sẽ phải “đi Tết” nhà ai... rồi lo chẻ lạt để đó trước. Rồi má nấu nếp than làm rượu gài để uống mỗi người một ly đầu năm lấy hên.  Rồi bà tẩn mẩn làm dưa kiệu, làm cải chua, củ cải ngâm nước mắm. Không biết có phải vì “vị lòng”, mà món nào tôi cũng thấy má mình làm thật ngon, dù là củ kiệu trắng hay củ hành tím muối chua hay là cọng củ cải giòn dai đẫm nước mắm nước tương nâu nâu cay nồng ... mà không thích ăn món đó ở đâu.

 Ba tôi được má phân công “phụ trách" đám vạn thọ. Vạn thọ trồng chưng Tết là phải gieo hạt từ cuối tháng 9 âm lịch. Chăm sóc tốt sẽ nở rộ từ hôm đưa ông Táo về Trời, cho tới Tết. Cả vạt sân lúc đó nồng nàn mùi bông vạn thọ. Má nói hàng ngày muốn chưng bông gì cũng được, ngày Tết chưng vạn thọ cho hên, sáng nhà sáng cửa. Dĩ nhiên là ai cũng hoan hỉ nghe lời bà. Ngay cả ba tôi, vốn là một tay chơi mai lão luyện và chỉ thích trồng mai, cũng gật gù bảo má mấy đứa nói phải.

Hăm ba Tết, cúng ông Táo về Trời.

Sau ngày đó, cả nhà y như làm một cuộc cách mạng. Tất tần tật những màn cửa, chăn mền, gối chiếu... được mang giặt giũ, phơi phóng. Mùa này, đất Tây Ninh dư dả nắng. Ông Trời hào phóng ban phát nguồn năng lượng vô biên đó, cho mọi người mọi nhà giũ bụi trần một năm mà "tống cựu nghinh tân"!

Cái bếp than bắt đầu đỏ lửa và cứ thế mà rừng rực nóng, từ chiều 24 tết. Má tôi siêng lắm. Mứt bí, mứt dừa, hạt sen, gừng khô, gừng dẻo, khoai lang... bà làm hết. Bà nói chỉ tin vào cái sự sạch sẽ khi tự tay mình làm cho con cháu ăn, lại còn có thể mang biếu họ hàng, xóm giềng... để tỏ lòng hiếu thuận và tình thân. Cái bài học này, má học được từ bà ngoại tôi. Bà ngoại khó tính lắm. Từ lúc mẹ tôi còn là một cô bé tóc cột thun, bà đã dạy má tôi muối dưa chua, làm củ kiệu, làm bánh nấu chè... những thứ mà chúng tôi khi vừa lớn lên cũng “bị” học theo, bất kể gái trai.

Trong cái bếp đen bồ hóng, nồng nàn mùi khói, sực nức mùi thơm của đường thắng tới, của lá dứa, vani, của chuối của gừng đang sôi trên chảo đường... lũ nhỏ chúng tôi ngồi chầu hẫu đợi mứt ra lò để tranh nhau mứt vụn và chí chóe nói chuyện cười đùa, trong khi vẫn phải canh chừng bếp không được để non lửa hay già lửa... Má tôi mồ hôi bết lưng, ướt trán, âu yếm nhìn sắp nhỏ trong ánh lửa bập bùng, chia ngay những miếng mứt gãy hay cháy cạnh, những đám đường bông ra cho đàn con háu ăn. Ngoại tôi, hết kêu đứa này lấy củi châm bếp, lại rầy đứa nọ không được chạy quanh bếp kẻo phỏng lửa, vừa bỏm bẻm nhai trầu, nheo nheo mắt "nghiệm thu" từng phần cái công trình bếp núc của má tôi!

Chộn rộn như vậy, nhưng đến khi cúng Giao thừa xong và làm thủ tục chúc tết, lì xì, đi chùa ngày mồng Một tết, cầu phước thì ít mà khoe áo mới thì nhiều, trong con mắt tôi dường như cái tết đã bay qua. Dẫu rằng hương khói còn nghi ngút trên bàn thờ 3 ngày tết.

Bây giờ, mùa Tết chừng đã phai. Cũng bánh mứt đó, cũng hoa trái đó nhưng mọi thứ đã có… dịch vụ lo. Hầu như nhà ai cũng vậy. Những gia đình “hạt nhân” chỉ có hai vợ chồng hai đứa con, hai người lớn làm việc trên 10 tiếng đồng hồ mỗi ngày, thì thú vui ngồi sên mứt, lặt kiệu, lau lá bánh, chuẩn bị cho mùa tết... chỉ còn là hoài niệm. 

Bà tôi mất nhiều năm nay. Không còn ai nhắc nhở mẹ tôi phải làm món này món nọ. Bây giờ, tết nào nhà tôi cũng đầy đủ bánh mứt đông tây, hoa thơm trái lạ, nhưng cái cảnh quây quần lo tết đã được “tiết giảm” tối đa, đến nỗi những đứa cháu tôi không thể hình dung ra cái gọi là “mùa tết”, không biết thế nào là cái chộn rộn tất bật gây nhớ nhung của những ngày áp tết.

Và, cứ đến mùa bấc non rồi bấc già, ngoài đồng ngun ngút mùi khói rạ, tôi lại thấy tràn lên nỗi nhớ Tết xưa. Nhớ mùi khói um trong gian bếp hẹp, mùi mứt thơm, mùi bánh tét vừa vớt ra khỏi nồi nước sôi lục bục, nhớ những tiếng rầy rà của ngoại tôi để dẹp yên lũ cháu... nhớ vạt bông vàng rực rỡ trước sân do ba tôi cặm cụi vun trồng. Nhớ đến tê lòng.

CẨM GIANG